Een stukje geschiedenis
Tot de jaren ’80 was hier alleen infrastructuur en leegte. Halverwege de jaren ’80 werd station Sloterdijk gebouwd, met veel glas en een nieuwe generatie stationsgebouwen.
Het gebied was onderdeel van een grote gebiedsontwikkeling, Amsterdam Teleport. De mobiele telefonie en de e-mail waren in opkomst. Het idee was om een kantorenpark te maken met bedrijven in de telematica. Internet was toen sterk in opkomst. Maar er was vanuit die bedrijven weinig interesse om zich te vestigen in het gebied.
Het plan pakte anders uit
‘Het plan dat er lag voor het gebied was voor een monofunctioneel kantoorgebied en daarvan hebben we geleerd dat het niet werkt‘, vertelt Roel. Daarbij kwam dat het gebied midden in één van de Groene Scheggen ligt: de Bretten. De Groene Scheggen zijn grote aaneengesloten groengebieden die van buiten de stad diep de stad in steken. Amsterdam is hier bijzonder in, niet veel steden hebben groen dat zo diep de stad in gaat.
Roel vervolgt: ‘Vanaf Halfweg tot aan het Westerpark heb je de volkstuinen. Een fout die toen gemaakt is, is dat er veel asfalt is aangelegd. De auto was nog koning. Ondanks dat je naast het station zat, moesten de kantoren goed met de auto bereikbaar zijn.’
Vanwege de haven was er destijds geen woningbouw mogelijk. Het was een heel eenzijdig plan, waardoor de wijk niet goed van de grond kwam. Veel kavels werden niet ingevuld en bleven leeg. Roel: ‘Dit is eigenlijk ons geluk geweest, zo konden wij er later makkelijker een andere invulling aan geven.’
Nadat in 2008 de crisis uitbrak, ontstond er 30% leegstand. Hierdoor werd het sociaal onveilig wat een enorm probleem was voor het gebied. De gemeente besloot er meer aandacht in te steken en ontwikkelde een nieuw plan. Dat plan was om meer te mengen en te gaan voor een combinatie van wonen en werken. Inmiddels mocht er namelijk wel woningbouw plaatsvinden, onder de voorwaarde dat er waar nodig geluidsmaatregelen werden genomen. Amsterdam Teleport werd Sloterdijk-Centrum.
De ontwikkeling van de wijk
In de crisisjaren van 2008 tot 2015 transformeerde een aantal kantoren naar hotels, totdat er een hotelstop kwam. Het Orlyplein is als groen park ingericht en het busstation is verplaatst. Ook is door middel van placemaking – het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte – gezorgd voor meer levendigheid. Club BRET, de padelbanen onder het spoorviaduct en De Tuinen van BRET zijn daar een voorbeeld van. Roel:’ De eerste Amsterdamse wijnboer zit hier. Er wordt gewoon wijn verbouwd in Sloterdijk!’
Momenteel is het gebied in transitie van een saaie kantoorwijk naar een groen, stoer en stedelijk gebied met een menging van functies. Er komen gebouwen van flinke volumes. Hoe dichter je bij het station komt, hoe hoger het wordt. Zo zie je van een afstand waar het station zit.
Het doel is om een levendige woon- werkwijk met uiteindelijk ongeveer 7.500 woningen te creëren. Of dit aantal gehaald wordt, is de vraag. Doordat de meeste kavels in handen zijn van erfpachters, kan de gemeente niets afdwingen. Daarom wordt een bandbreedte tussen de 3.500 en 7.500 gebruikt. Wel proberen zij hen te verleiden om ermee aan de slag te gaan. Op het moment zijn er zo’n 920 woningen opgeleverd, zitten er 1.130 in aanbouw en staan er nog ongeveer 1.300 woningen in de planning. Roel: ‘We hopen in 2025 ongeveer 3.000 woningen te hebben met pak ‘m beet 4.500 a 5.000 bewoners. Dan heb je wel echt al het gevoel dat je in een woonwijk woont.’
Het toekomstbeeld van de wijk
‘Ik geloof enorm in Sloterdijk vanwege het simpele feit dat het goed bereikbaar is. De infrastructuur ligt er al’, vertelt Roel. Daarbij dijt de binnenstad steeds meer uit. Tot voor 10 jaar geleden was het nog een verre uithoek en nu hoor je mensen zeggen: ‘In vijf minuten fietsen ben je in het Westerpark.’
De gemeente wil naar een heel groen gebied. Veel asfalt gaat eruit en de auto wordt minder dominant, parkeren verdwijnt van straat en wordt inpandig. Er komen bomen bij in de openbare ruimte en het groen wordt beter ingericht. De gemeente schrijft groen aan de gevel en groen op daken voor. Bij de bestaande kantoren heeft de gemeente dit minder in de hand.
Bij de nieuwe gebouwen gebeurt dit wel. Zo groeit het groen bij Vertical weelderig op de balkons. Regenwater wordt van het dak naar de planten op de balkons geleid en het overschot wordt onder de parkeergarage in een soort zwembad opgevangen. Vervolgens wordt het naar boven gepompt in droge periodes, zodat de planten altijd voldoende water krijgen.
Bij het sportpark Spieringhorn – te zien op de Maquette- komt een directe verbinding met een dam, het park wordt heringericht en er komen meer sportvelden. Het afvalpunt wordt verplaatst en het parkeerterrein maakt plaats voor een gymzaal en op termijn een tweede school. De eerste school is nu in aanbouw binnen project Floating Gardens.
De verwachting is dat hier ook kinderen uit Geuzenveld en de Baarsjes op af komen. Roel: ‘Dit is goed, want zo gaan mensen mengen. We hebben hier veel betaalbare woningbouw en een school is een goede verbinder die zorgt voor diversiteit. Het schoolplein blijft straks ’s avonds open voor de buurt, zodat kinderen daar terecht kunnen om te spelen.’
Vergroening, plaats voor ontmoetingen en duurzame gebouwen
De betaalbaarheid van de woningen is belangrijk om een gemengde wijk te krijgen. De verdeling wordt 40% sociale huur, 40% middelduur en 20% vrije sector.
De openbare ruimte wordt ingericht op ontmoetingen. In de woonblokken zijn gemeenschappelijke ruimtes ontworpen voor de bewoners. Veel bouwblokken hebben een binnentuin die groen wordt ingericht. Anderzijds is er de dynamiek van het stationsgebied. De hoogbouw geeft een bepaalde sfeer waardoor het een moderne wijk wordt die vanwege het groen toch een relaxte uitstraling heeft op straatniveau.
Op Nederlandse schaal is het gebied bijzonder doordat veel infrastructuur op poten staat. Er zijn veel hoogteverschillen door de sporen. Roel: ‘Het spoor naar Haarlem ligt laag en het spoor van Schiphol naar CS is later toegevoegd en op palen gezet. Dat geeft een aparte, buitenlandse sfeer. Heel kosmopolitisch.’
Met de NS, Prorail, de Vervoersregio Amsterdam en de Provincie Noord-Holland wordt onderzocht of het stationsgebied, met trein, metro, bus en tram, efficiënter en prettiger gemaakt kan worden. De reizigersaantallen nemen in de toekomst toe. Daarnaast wordt gekeken of er vastgoed over het spoor kan worden gebouwd. Partijen zien kansen, maar of vastgoed over het spoor echt haalbaar is, wordt de komende jaren onderzocht.
Daarbij is Sloterdijk-Centrum onderdeel van Haven Stad, een geplande nieuwe woon- en werkwijk in het noordwesten van Amsterdam. Hier zitten nu veel bedrijven. Het idee is dat daar tot wel 70.000 woningen kunnen komen, inclusief Sloterdijk-Centrum. Dat gaat over 100.000 inwoners, wat neerkomt op een middelgrote stad. ‘Maar dit is lange termijn.’